Door Wilfred Seesink, senior productmanager onderhoud ROVC

Volgens het Arbobesluit moeten personen die werken binnen de elektrotechniek deskundig, voldoende onderricht en bevoegd zijn. Om deze eis uitvoerbaar te maken worden er onder NEN 3140 verschillende functies en verantwoordelijkheden belegd. Dit zijn voldoende onderricht persoon, vakbekwaam persoon, werkverantwoordelijke en installatieverantwoordelijke.

Rollen en opleidingen

Op basis van kennis en kunde wordt bepaald wie voor welke taken verantwoordelijk is. Dit moet schriftelijk worden vastgelegd. De hoogst verantwoordelijke in een organisatie is degene die de rollen toewijst, ook als het om inleenkrachten gaat. Maar wat houden deze verschillende rollen in en welke opleidingen zijn nodig om binnen de rollen aan de slag te gaan?

Voldoende onderricht persoon

Een voldoende onderricht persoon (VOP) hoeft geen elektrotechnische vooropleiding te hebben. Hij mag overzichtelijke taken uitvoeren zoals het vervangen van de smeltbeveiliging. Toch mag deze persoon niet zomaar aan de slag. Hij moet geïnstrueerd worden over zijn takenpakket. Ook moet hij weten welke stappen hij moet zetten in een probleemsituatie en in staat zijn om gevaarlijke situaties te herkennen. De instructie kan worden verzorgd door een opleider, maar ook worden gegeven door de werkverantwoordelijke of een vakbekwaam persoon.

Vakbekwaam persoon

Een vakbekwaam persoon (VP) mag zelfstandig installatiewerkzaamheden uitvoeren. Het is daarbij van belang dat deze persoon de risico’s kan inschatten en de juiste voorzorgsmaatregelen kan treffen om op een veilige manier te werken. Voor deze functie is een elektrotechnische opleiding of werkervaring nodig op Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB)-niveau 2, tegenwoordig EQF-niveau 2. Een vakbekwaam persoon wordt aangestuurd door de werkverantwoordelijke en opereert zelfstandig of in teamverband. Bij het werk aan een installatie onder spanning is er altijd een schriftelijke opdracht van de werkverantwoordelijke nodig. Deze opdracht kan verankerd worden in de opgestelde bedrijfsprocedures.

Werkverantwoordelijke

Zoals de titel al doet vermoeden is de werkverantwoordelijke verantwoordelijk voor de uitgevoerde werkzaamheden. De aansturing van voldoende onderricht personen en vakbekwame personen gebeurt door de werkverantwoordelijke. Voor start van de werkzaamheden moet hij al gekeken hebben naar mogelijke gevaren en risico’s en het personeel hierover instrueren. In de praktijk zien we vaak dat de werkverantwoordelijke de chef van de technische dienst of serviceafdeling is. Soms heeft personeel meerdere rollen en wordt de verantwoordelijkheid over meerdere mensen verdeeld. Het kan dan zijn dat een persoon voor een deel van de installatiewerkzaamheden werkverantwoordelijke is en voor een ander deel bijvoorbeeld een vakbekwaam persoon.

Installatieverantwoordelijke

Bij de installatieverantwoordelijke ligt de verantwoordelijkheid voor de elektrische arbeidsmiddelen en elektrische installaties die in het bedrijf worden gebruikt. Niet alleen valt hier de technische veiligheid onder, maar ook de bedrijfszekerheid van elektrische installaties. In samenspraak met de werkverantwoordelijke overlegt de installatieverantwoordelijke de procedures voor een veilige uitvoering van werkzaamheden. De installatieverantwoordelijke moet dan ook goed weten hoe de installaties in elkaar zitten om hier invulling aan te geven. Zowel de installatieverantwoordelijke als de werkverantwoordelijke moeten in beginsel een elektrotechnische opleiding op EQF-niveau 4 of vergelijkbaar hebben afgerond.

Herinstructies NEN 3140

Voor het volgen van onze NEN 3140 cursussen vragen we of de deelnemers zijn aangewezen door hun bedrijf. Het valt bij herinstructies op dat met name voldoende onderrichte personen regelmatig niet zijn aangewezen.

Beleg de rollen vanuit de praktijk

Het beleggen van deze rollen klinkt makkelijk, maar in de praktijk zie ik dat dit niet zo is. De toon en insteek van de NEN 3140 is in eerste instantie gericht op grote organisaties. “We hebben een installatieverantwoordelijke nodig”, is bijvoorbeeld de gedachte. Maar er blijkt geen persoon met de benodigde opleiding en ervaring binnen het bedrijf zelf aanwezig. Met als gevolg dat soms de volledige implementatie vertraging oploopt. Terwijl de NEN 3140 juist ruimte laat om de verantwoordelijkheid extern te beleggen of het mogelijk maakt dat iemand op niveau vakbekwaam persoon de rol vervult. Ook past de structuur van de NEN 3140 regelmatig niet binnen de hiërarchie van het bedrijf. Kleine bedrijven nemen de rol van werkverantwoordelijke en installatieverantwoordelijke vaak samen, ook die ruimte geeft de norm.

Ervaring installateurs

In de laatste edities van NEN 3140 is het extern beleggen van de installatie- en werkverantwoordelijkheid steeds verder uitgewerkt. Niet-technische bedrijven, denk aan gemeenten en dergelijke, doen dan een beroep op de huisinstallateur. Ik ben erg benieuwd hoe installateurs deze rol ervaren en invullen naast het ‘gewone’ werk binnen het eigen bedrijf. Laten jullie het weten in de reacties?

Praktijkervaring of certificaten verzamelen

Daarnaast ervaar ik dat aanwijzen te vaak een kwestie is van certificaten verzamelen, in plaats van te kijken naar praktijkervaring en de persoon zelf. Terwijl deze twee aspecten juist zo belangrijk zijn. Vakinhoudelijk bijscholen is makkelijk. Maar praktijkervaring is onmisbaar en een houding is moeilijker te veranderen. Kijk welke rol bij de persoon past, dat is motiverender, eerlijker en levert een beter veiligheidsresultaat op.

Installatie Journaal heeft verschillende kennistests op het gebied van NEN 3140: