Het doel is dat het gebouw uiteindelijk energieleverend wordt. Het concept wordt later ook elders toegepast. Bos Installatiewerken en Bos Dakbedekkingen spelen een belangrijke rol binnen het consortium ‘Inside Out’ dat de proef uitvoert.

Woningcorporatie Bo-Ex

De 58 woningen aan de Henriëttedreef zijn eigendom van woningcorporatie Bo-Ex, die het aanbieden van betaalbare huurwoningen als kerntaak ziet. Bij die betaalbaarheid zijn de energiekosten een belangrijke factor. Doel is om de maandelijkse woonlasten voor huurders via de energierekening te verlagen, de uitstoot van CO₂ te beperken en de huur niet te laten stijgen.

Consortium Inside Out

Bo-Ex participeert in het consortium ‘Inside Out’, dat met de flat bezig is. Het systeem dat wordt ontwikkeld kan de weg openen naar de seriematige renovatie van 250.000 hoogbouwwoningen tot comfortabele energieleveranciers.

Hele schil gebruiken

Het kleine dakoppervlak is een uitdaging bij de jaren ’60-’70 hoogbouwflats. Het is lastig om daar voor alle woningen voldoende zonne-energie op te wekken. Bij lagere flats en eengezinswoningen lukt dit eenvoudiger. Inside Out kijkt daarom naar het hele gebouw en wil alle delen van de schil benutten.

Horizontale windturbines & pv-panelen

Soms is zelfs sprake van dubbelgebruik, zoals op het dak, waar de laag horizontale windturbines worden afgedekt met pv-panelen terwijl de opbrengst goed blijft. De flat start niet op nul, want in 2010 installeerde Bos Installatiewerken voor Bo-Ex al ruim 100 zonnepanelen aan een kopgevel. Die stroom wordt gebruikt in de gemeenschappelijke ruimtes, zoals de lift en de verlichting in de gangen.

Aanpassen gevels

Naast het plaatsen van windturbines en pv-panelen op het dak, bestaat het project uit het aanpassen van de gevels. Het consortium ontwikkelt bij Bos Installatiewerken samen met afstudeerders een slimme gevel die installaties integreert in multifunctionele bouwdelen. De bestaande gevel kan in een dag worden vervangen door het modulaire deel.

Hogeschool Utrecht

Een proefopstelling wordt bij Hogeschool Utrecht getest. In de gevel zitten installatiecomponenten zoals verwarming, ventilatie, isolatie en energieopwekking. De nieuwe gevel isoleert ook de nu aanwezige koudebruggen. In huis worden apparaten zo geschakeld, dat ze waar mogelijk werken op het moment dat zelf-opgewekte energie beschikbaar is. De wasmachine draait dus bij voorkeur als de zon schijnt. Een eventueel overschot aan opgewekte energie wordt opgeslagen in elektrische deelauto’s.

Brandstofcel

Rogier Bos van de Bos Groep ziet in de huidige energietransitie een voortzetting van eerdere veranderingen: “Toen mijn opa het bedrijf begon, werden kolen voor de verwarming gebruikt. Later gingen we over op olie, stadsgas, aardgas en stadsverwarming. Verder kennen we natuurlijk vr- en hr-ketel, de zonneboilers en de warmtepompen. En laatst hebben we een proef gedaan met de brandstofcel-cv. Voor ons is helder dat we moeten overschakelen naar duurzame energie, want de fossiele brandstof raakt op.”

Verduurzaming

In de gebouwde omgeving maak je relatief makkelijk de overstap op andere technieken, ziet Bos. “Door dat massaal te doen, zorg je dat de resterende brandstofvoorraden worden gebruikt in sectoren waar minder alternatieven voorhanden zijn, zoals in industrie waar hoge temperaturen nodig zijn. Daar kan de omschakeling dan later plaatsvinden. Wij vinden het maatschappelijk belangrijk om een bijdrage te leveren aan de verduurzaming.”

System integrator

De energiewereld verandert en energievoorzieningen maken een steeds groter deel uit van de bouwsom. Bos: “Als installateur spelen we bij de energietransitie een belangrijk rol. We zijn integrator van de systemen van toeleveranciers en fabrikanten. Daarmee krijgen we een andere rol in de bouwkolom: wij laten zien welke systemen een goede keuze zijn om veilig, comfortabel en energiezuinig te leven. Om deze rol waar te maken, hebben we bouwkundigen aangenomen nadat ze bij ons waren afgestudeerd.”

BIM

Inmiddels ontwerpen de engineers samen met systeembouwers in BIM-modellen gevels. Bos: “Daarbij zijn we blij met alle ambachten die we in huis hebben: een rooster dat niet op de markt verkrijgbaar was hebben we in onze eigen werkplaats van zink gebouwd. Later laten we het mogelijk op grotere schaal produceren. We kijken breed: installatietechnisch is het niet moeilijk om een energiezuinige schil te maken, maar je moet wel bedenken wat je doet als het warm is: hoe koel je dan. En hoe verdeel je de energie optimaal en hoe schakel je slim.”

Powernest

“We plaatsen de techniek zo veel mogelijk aan de buitenkant van de woningen,” vertelt Bos. “Op die manier beperken we de overlast. Inmiddels is de Powernest van Ibis Power uit Eindhoven op het dak getild. Het combineert de opwekking van wind- en zonne-energie en is bovendien architectonisch fraai. Het vormt een nieuwe top op het gebouw: schoorstenen zijn weggehaald en de ventilatie is aangepast. Er is bepaald hoe de PowerNEST constructietechnisch kon worden geplaatst. De Rijksweg werd afgezet om ‘m met een 70-tonner op het dak te hijsen.” In eerste instantie is een bescheiden unit geplaatst, maar bij succes krijgt het hele dak pv-panelen en windturbines.

Zonnepanelen

Bij de uitvoering is het draagvlak bij bewoners belangrijk: “Zonder bewoners heb je geen project. We hebben de bewoners goed geïnformeerd en duidelijk gemaakt wat ze kunnen verwachten en wat we doen als het tegenzit. Dat is heel simpel: als de turbine overlast geeft, zetten we ‘m stil. En desnoods voeren we het project uit met alleen pv-panelen.”

Stadsverwarming

Bos: “De veranderingen gaan verder dan het dak. Er wordt nu verwarmd via stadsverwarming en dat wordt ook gebruikt voor het bereiden van warmtapwater. Als bewoners het warmer willen hebben, zetten ze even de kraan open. Maar van het nieuwe lagetemperatuurverwarmingssysteem moeten ze zo veel mogelijk afblijven om tegen een minimaal verbruik zo veel mogelijk comfort te krijgen.”

Geen gas meer

Een andere verandering is dat het gas uit de woning verdwijnt en bewoners elektrisch moeten koken. “Veel mensen hebben daar vooroordelen over: ze kennen alleen de traag reagerende elektrische plaatjes. Terwijl inductie ideaal is. Je hebt er wel andere pannen voor nodig en daar moeten bewoners dus over geïnformeerd worden.

Technisch lijkt niets een grootschalige uitrol van het systeem in de weg te staan. Zaak is nog wel dat het systeem concurrerend kan worden aangeboden. Die berekeningen lopen nog.