‘Op de Lothariuslaan in Bussum is donderdag een medewerker van een bedrijf dat zonnepanelen installeert van het dak gevallen. De man viel van ongeveer 2,5 meter hoogte tijdens een zware hagelbui. Volgens zijn collega waren alle veiligheidsmaatregelen in orde. Het slachtoffer is met spoed naar het ziekenhuis in Hilversum vervoerd.’ Dit bericht stond in de Gooi en Eemlander van 29 januari 2015. Dit ongeluk is, voor zover na te gaan, nog redelijk goed afgelopen, maar dat is lang niet altijd het geval. “In 2014 zijn in de zonne-energie sector vier mensen dodelijk verongelukt”, vertelt Edwin Petersen, directeur van het in Hilvarenbeek gevestigde Petersen Arbozorg & Veiligheid. “Maar als je naar de totale bouwsector kijkt kom je in dat jaar op 23 dodelijke ongelukken. Het gaat dan niet alleen om het monteren van zonnepanelen maar ook om werkzaamheden waarbij een dakdekker bijvoorbeeld na een storm de schade aan een pannendak moet herstellen.”

Veiligheidsmaatregelen

Petersen geeft sinds enkele jaren trainingen met betrekking tot veilig werken op het dak, in samenwerking met branchevereniging Holland Solar. De veiligheidsmaatregelen die aan bod komen gaan dan verder dan het advies dat de betreffende installateur door een veiligheidslijn beveiligd moet zijn. “Want een dergelijke persoonlijk beveiligingsmiddel kan niet altijd voorkomen dat je naar beneden valt”, aldus Petersen. “Het is hooguit zo dat je niet zover valt, dat je de grond raakt. Een veiligheidsbeleid gaat overigens niet alleen om het voorkomen van valpartijen tijdens werkzaamheden. Het concentreert zich ook op de vraag hoe je het beste een dak kunt betreden en hoe je de benodigde materialen en gereedschappen veilig boven krijgt.”

Arbo-richtlijn

Edgar Veenman is directeur van Veenman Dakveiligheid Advies & Training. Hij richt zich met zijn adviesbureau vooral op opdrachtgevers die meerdere panden in bezit hebben, waarbij van tijd tot tijd werkzaamheden op het dak moeten plaatsvinden. De betreffende gebouweigenaren willen de garantie dat de installateurs veilig kunnen werken, conform de Arbo-richtlijnen, zoals de Arbocatalogus Platte Daken en het A-blad Hellende Daken. Deze richtlijnen letten vooral op de tijdsduur, omvang en type van de werkzaamheden om te bepalen of je dan met hekwerken of met persoonlijke valbeveiliging mag werken. Het installeren van zonnepanelen op bijvoorbeeld een hellend dak mag alleen met persoonlijke valbeveiliging als de werkzaamheden zich beperken tot één woning en maximaal drie manuren.

Collectieve maatregelen

In andere gevallen zijn collectieve beschermingsmaatregelen, zoals een steiger, een hoogwerker of hekwerk, verplicht. “Maar bij een kortlopend project, zoals even de zonnepanelen reinigen of iets op het dak repareren, moet de veiligheid natuurlijk ook gegarandeerd zijn. In die gevallen kunnen de veiligheidsmaatregelen beperkt blijven tot het nemen van individuele valbeveiliging, bijvoorbeeld in de vorm van een harnasgordel met een vanglijn. Maar die lijn moet uiteraard wel verankerd zitten aan een bevestigingspunt op het dak, dat stevig genoeg is”, aldus Veenman. “En ook tijdens het bevestigen van dat ankerpunt moet je niet vallen. Daarnaast vergeten veel monteurs om een goede risico-inventarisatie en -evaluatie uit te voeren om de juiste maatregelen te bepalen. De keuze valt dan helaas op een snelle maar riskante oplossing.”

VCA-keur

Het in het Friese Surhuisterveen gevestigde zonne-energiebedrijf Awizon heeft veilig werken hoog in het vaandel staan. Bij het installeren van zonnepanelen bij een woning stelt het bedrijf bijvoorbeeld standaard een steiger op. “Dit doen we ook al in de situatie dat we slechts zes paneeltjes op een dak gaan installeren”, verduidelijkt technisch adviseur Jan van Bruggen.“Daarnaast zetten we in de dakgoot of aan de panlatten hekwerken neer, zodat de monteurs niet naar beneden kunnen vallen. Alle monteurs hebben daarnaast per definitie een VCA-diploma, en wij zijn als bedrijf ook VCA-gecertificeerd.” VCA staat hierbij voor Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers. Het betreft een opleiding op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu. Awizon werkt met een vast team van gemiddeld acht tot tien installateurs. Maar wat doet het bedrijf bij kort onderhoudswerk of bij bijvoorbeeld het schoonmaken? “Dan gaan wij geen steigers opbouwen, dan zal je toch proberen of je die panelen vanaf de grond kunt behandelen”, aldus Van Bruggen. “Een mogelijke andere oplossing is het gebruik van een hoogwerker.”

Cursussen

In het volgen van losse cursussen, zoals Holland Solar aanbiedt, ziet Van Bruggen wel perspectief, maar aangezien deze meestal in midden Nederland plaatsvinden, is hier te veel reistijd mee gemoeid. “De meeste monteurs volgen een keer in de twee jaar een interne cursus bij een VCA-bedrijf, dat is erg nuttig. Verder halen we ook veel uit vakbladen. Maar het letten op veiligheid moet vooral uit het bedrijf en de monteurs komen”, voegt Van Bruggen eraan toe. “Er kan wel regelgeving zijn, maar als je je er toch niet aan houdt schiet dat niet op. De jongens moeten het zelf belangrijk vinden, we praten in elk geval regelmatig over het veiligheidsprobleem.”

Veilig werken

In de ogen van Petersen is een VCA-opleiding alleen niet voldoende. “Dit is vaak een cursus van één dag, met heel veel informatieoverdracht en draagt vooral bij aan het algemene veiligheidsbewustzijn”, aldus Petersen. ‘‘Werken op hoogte is hierbij slechts een klein onderdeel. Tijdens de training ‘veilig werken in de zonne-energie-sector’ laten we deelnemers echt beleven wat veiligheid is. Naast de verplichte theorie zijn de modules vooral praktijkgericht. Deelnemers oefenen onder andere in het aantrekken van harnassen, het opbouwen van randbeveiliging en rolsteigers en krijgen een demonstratie in beschikbare valbeveiligings- en reddingsmiddelen. Hierdoor kunnen de mensen ervaren wat veilig werken is.”

Dit artikel komt uit vakblad Installatie Journaal