Door Martijn van Leeuwen

“We staan aan de vooravond van belangrijke wijzigingen in ons huidige energielandschap. Deze wijzigingen komen voort uit het Klimaatakkoord, de Bouwagenda, Nederland Circulair, het regeerakkoord en de Aedes Woonagenda”, vertelt ’t Mannetje. “Grote gemene deler hierin is de energietransitie en in het verlengde daarvan circulariteit, mobiliteit, slimme gebouwen, connectiviteit en cybersecurity.”

‘Slimme energiemarkt nodig’

Ook op de energiemarkt zal volgens ’t Mannetje disruptie plaatsvinden. “We maken een transitie van fossiele naar hernieuwbare energiebronnen. De vraag zal niet altijd worden afgedekt door het aanbod, omdat we van het gas af gaan, de zon niet altijd schijnt en de wind niet altijd waait. Naar verwachting zal in 2040 het mondiale elektriciteitsgebruik met 60 procent zijn toegenomen ten opzichte van nu. Om in deze toekomstige aanbodmarkt tekorten te voorkomen, is een slimme energiemarkt nodig. Tussen nu en vijf jaar volgen technologische doorbraken, stelt TNO. We krijgen een slim en decentraal energienet, dynamische energieprijzen en energie- en warmteopslag wordt mogelijk. Hierbij spelen connectiviteit, big data en na 2025 artificial intelligence (ai) een belangrijke rol om een efficiëntere energiemarkt mogelijk te maken.”

Slimme sensoren

In Nederland is het smart grid op kleine schaal al werkelijkheid. “ABB heeft zomer 2018 in de wijk Hoog Dalem in Gorinchem samen met Stedin en Enervalis een slimme energiemarkt opgezet. Zestien huishoudens kunnen in deze proeftuin hun zelf opgewekte energie straks aan elkaar verkopen; ze zijn dus zowel producent als consument. Slimme sensoren lezen de zonnepanelen, warmtepomp, witgoed en eventuele elektrische auto uit. De sensoren bepalen of de warmtepomp het water moet opwarmen of afkoelen. De teveel opgewekte energie slaan we op in een 12 kWh-batterij in drie huizen om het in de avond weer te gebruiken. De bewoners verhandelen straks hun energie via blockchain, waar alle transacties worden geregistreerd.”

In Hoog Dalem is gebruik gemaakt van slimme energiemodule SEM.

Big data

Deze proeftuin kan het begin zijn van iets veel groters, hoopt de ABB-specialist. “Nu vormen zestien met elkaar communicerende woningen een energiemarkt, door digitalisering is het mogelijk om de schaalbaarheid te vergroten. Door het koppelen van een aantal woningen volgt de hele straat, dan de wijk, vervolgens alle wijken in de stad. De big data die hieruit komt, wordt pas waardevol als we er algoritmes en ai op loslaten. Dan weten de sensoren of er ’s middags zon is voorspeld en stopt de warmtepomp. Verdwijnt de zon en komen de bewoners van werk, wordt het water tijdig opgewarmd. Voor gebruikers wordt alle informatie uit de sensoren gevisualiseerd op dashboards. Wil je nu inzicht in je energieprestatie via een dashboard betaal je soms 4 euro per maand. In de toekomst wil je alleen betalen als de leverancier voor je kan besparen. Dus dat hij van 10 euro besparing 3 euro krijgt.”

Salderingsregeling & terugleversubsidie

De voordelen zijn legio, somt ’t Mannetje op. “Doordat er minder energiedistributie plaatsvindt, zullen de distributiekosten niet direct stijgen. Steden en bewoners betalen dan minder transportkosten en belasting. De huidige salderingsregeling stopt vanaf 2021. De kans is erg groot dat deze vervangen wordt door een terugleversubsidie, waarbij je bijvoorbeeld 22 cent betaalt per kWh en 14 cent krijgt als je zonne-energie terug levert. Met de proeftuin Hoog Dalem onderzoeken we of je overtollige energie voor bijvoorbeeld 18 cent kunt verkopen aan de buren. Of dat je punten kunt verdienen op elke kWh die je binnen een lokale energie markt in- of verkoopt; punten die korting geven op een e-deelauto, zonnepanelen of andere duurzame investeringen. Zo ontstaan nieuwe rollen en kansen in het toekomstige energielandschap.”

Andere artikelen over smart grids: