Door Evi Husson Foto’s: Anne Frank Stichting, fotograaf Cris Toala Olivares

Het Anne Frank Huis is een van de belangrijkste en drukst bezochte musea van Amsterdam. Begin 2017 is gestart met werkzaamheden om het museum te vernieuwen. Doel van het project: enerzijds bezoekers meer context en verdieping op Anne Franks levensverhaal bieden en anderzijds bezoekers meer faciliteiten bieden, zoals een nieuwe entree, garderobe en educatieve ruimten.

Verlichting Anne Frank Huis

Ook de verlichting werd volledig aangepakt. Het centrale bedieningspaneel ervan werd daarbij verplaatst naar een andere ruimte. Geen eenvoudige opgave als je weet dat het Anne Frank Huis gedurende de werkzaamheden openbleef voor het publiek.

Nieuwe entree, nieuwe verlichting

Om de doorstroming te verbeteren, was onder andere een nieuwe entree met nieuwe verlichting nodig. Mathijs Sommeijer, lichtontwerper bij Deerns geeft uitleg. “De nieuwe entree is het hart van het gebouw dat zo open en toegankelijk mogelijk moet zijn. Daarnaast is het belangrijk dat bezoekers zich goed kunnen oriënteren. Het plafond is in deze ruimte erg laag, waardoor het een behoorlijke uitdaging was om het op een prettige manier te verlichten.”

Gependelde armaturen

Sommeijer: “We hebben in eerste instantie onderzocht of het mogelijk was met gependelde armaturen net onder het plafond direct en indirect licht te creëren, maar dit had niet het gewenste effect. Daarom hebben we ervoor gekozen om de plafonds zo hoog mogelijk aan te brengen en relatief platte spots te plaatsen die iets dieper liggen. Op die manier zijn ze minder verblindend en zorgen ze voor een rustgevend beeld.”

SDR Elektrotechniek

Harry Kunst werkt bij SDR Elektrotechniek. Dit bedrijf is verantwoordelijk voor de installatie van de verlichting van het Anne Frank Huis. Kunst geeft uitleg over de installatie. “Doordat de plafonds zo hoog mogelijk werden geplaatst, was er weinig werkruimte over om de bekabeling weg te werken. De spots waarvoor werd gekozen hadden een kleine inbouwhoogte zodat het toch mogelijk was. Daarnaast kregen we in het entreegebied te maken met een bestaande installatie. Het was een knooppunt waar alle bekabeling samenkwam. Veel van de installatiedelen moesten daarom worden omgelegd zodat we ze konden wegwerken in een ander gedeelte van het museum waar het geen probleem opleverde. Op die manier kon in het entreegebied een zo open mogelijk karakter worden gecreëerd.”

Accentverlichting

Bijzonder is ook de relatie tussen entree en het museale deel dat wat donkerder is en waar met accentverlichting is gewerkt. Sommeijer: “De overgang naar het museale gedeelte moest subtiel gebeuren. Belangrijk is dat je ogen niet lang hoeven wennen aan de museumruimte die volgt terwijl de bezoekers op een logische manier de looproute kunnen volgen. Daarom hebben we erop gelet dat de verlichting de logica van de looproute volgt. De verlichting is sober en bijna onzichtbaar uitgevoerd.”

Lijnarmatuur

“Vanuit het entreegebied, kom je via de serre, waar ook lichtwering tegen het daglicht wordt gebruikt, in het museale gedeelte. In de profielen waar het glas van de serre in zit, is een lijnarmatuur opgenomen van een paar centimeter breed. Deze lichten de vloer aan zodat bezoekers niet worden verblind en zich kunnen voorbereiden op het museale gedeelte.”

Dagboek Anne Frank

In het museum heeft het dagboek van Anne Frank een prominente plek. Kunst: “In samenspraak met de architect en aannemer is per museumstuk bekeken hoe we de verlichting konden aanleggen om het gewenste resultaat te bereiken. Hans Wolff & Partners tekende voor het ontwerp in dit deel van het museum. Daarbij werd ook steeds overlegd hoe de bekabeling zo subtiel mogelijk kon worden weggewerkt, bijvoorbeeld door het gebruik van een bepaalde kleur bekabeling. Dat is heel goed gelukt.”

Lichtrails met spots

Er is in het museale gedeelte voornamelijk gekozen voor lichtrails met spots. Kunst: “Dit zorgt voor een hogere flexibiliteit aangezien de ruimtes in de toekomst mogelijk ook qua indeling nog veranderen. De aansluitingen van de rails zijn onzichtbaar weggewerkt achter de wanden, onder de vloeren, tussen de plafonds en waar nodig zijn bouwkundige voorzieningen getroffen om de bekabeling zo onopvallend mogelijk te maken.”

Infrastructuur wijzigen

Het installeren van de armaturen was niet bijzonder moeilijk, geeft Kunst aan. “De grootste uitdaging was het wijzigen van de infrastructuur. Niet alleen moest het knooppunt in de entreehal worden omgelegd, ook het centrale bedieningspaneel is verplaatst naar de andere kant van het pand waardoor heel de infrastructuur moest worden veranderd.”

Anne Frank Huis bleef open

Het Anne Frank Huis bleef echter gedurende de gehele verbouwperiode open voor het publiek. Kunst: “Het project werd opgedeeld in vier fasen. Elke fase werd er een gedeelte afgesloten voor het publiek zodat de werkzaamheden hier konden worden uitgevoerd. Wanneer één fase werd opgeleverd, werd de nieuw geplaatste verlichting in eerste instantie nog aan het oude bedieningspaneel gekoppeld. Tegelijkertijd gebeurde de aanleg van de bekabeling in het gedeelte dat niet in gebruik was. Na sluitingstijd konden de systemen aan elkaar worden gekoppeld. In de laatste fase van het project is ook het centrale bedieningspaneel verplaatst en in gebruik genomen. Dat hebben we in de voorafgaande fases voorbereid zodat het oude paneel probleemloos kon worden afgekoppeld.”

‘Planning en communicatie belangrijk’

Het werken in een pand dat tijdens de verbouwing is opengesteld voor publiek maakt het tot een uitdagend project. “Planning en communicatie zijn dan heel belangrijk. De samenwerking tussen de verschillende partijen verliep gedurende het hele project erg goed en het eindresultaat is op z’n minst bijzonder te noemen. Dat we daarvoor af en toe buiten de reguliere werktijden moesten werken, nemen we er graag bij.”

Andere artikelen over recent opgeleverde verlichtingsprojecten:

Lichtlijnen op maat voor nieuw pand Goede Doelen Loterijen
Circulaire verlichting voor horecapaviljoen The Green House
Experimenteren met slimme verlichting
Speciale armaturen voor sportcomplex Amerena

Kantoorruimtes Anne Frank Huis

Het Anne Frank Huis heeft naast het publieke gedeelte ook kantoorruimtes. Sommeijer: “Op de kantoorverdiepingen werd dezelfde lichtlijn doorgezet als in de publieke ruimtes, hetzij wat strakker. Om kosten te besparen is in de niet-publieke gangen voor een andere armatuur gekozen dan initieel was bedacht. Sommeijer: “Bij oplevering bleek dat de lichtoutput echter te hoog was. Het ging om een lichtlijn van acht centimeter breed die als doorlopende lijn werd bevestigd, waardoor deze als een erg felle lichtlijn werd ervaren. Dit is opgelost door de driver in de ledarmatuur op een andere manier in te stellen waardoor er tegelijkertijd meer energiebesparing werd gerealiseerd en een normale output kon worden gegenereerd.” In de kantoorruimtes zelf werden de armaturen voorzien van een daglichtregeling zodat de armaturen dimmen als er voldoende buitenlicht aanwezig is.

Bookshop

In onder andere de bookshop is een systeem met een verzonken rail geplaatst met veel spotjes erin waaraan een Dali-systeem is gekoppeld zodat iedere armatuur afzonderlijk kan worden aangestuurd. Sommeijer: “Om plafondhoogte te besparen leek het ons interessant om een platte rail te plaatsen die je op 48 volt kon voeden waardoor er geen trafo in de spots nodig is. De spotjes zouden daardoor ook een kleinere afmeting kunnen hebben. Echter, de fabrikant die deze spot tijdens een beurs had gepresenteerd, bleek deze oplossing niet zoals beloofd in de catalogus te hebben opgenomen. We hebben daarom voor een iets andere oplossing moeten kiezen. De verlichting is daardoor net iets minder subtiel dan gehoopt, echter door de integratie in de plafondsleuven valt deze grotendeels weg in het totale beeld.”

Feiten:

Opdrachtgever: Anne Frank Stichting
Architect: BiermanHenket
Uitvoering entreegebied: Salverda Bouw
Ontwerp museale route: Dagmar von Wilcken
Uitvoering museale route: Bruns bv
Lichtontwerper entreegebied/ aangrenzende publieke gebieden: Deerns
Lichtontwerper museale route: Hans Wolff & Partners
Installateur: SDR Elektrotechniek
Start renovatie: maart 2017
Oplevering: 2018