Door Evi Husson

PwC wil tegen 2030 volledig circulair zijn. “Vanuit die ambitie ga je nadenken over hoe je de transitie kunt vormgeven. Circulaire verlichting is daarbij een belangrijk aspect.” Aan het woord is Rob Klinkert, senior portfolio manager bij PwC.

Wegwerpcultuur

“Tegenwoordig worden maar al te vaak armaturen ingekocht die een bepaalde levensduur hebben. Gaat ledverlichting stuk, dan vervangt men vaak meteen de volledige armatuur. We moeten af van deze wegwerpcultuur”, vertelt Klinkert. “Vanuit de circulaire gedachte hebben we geen armaturen, maar licht nodig op een bepaalde plek met een bepaalde intensiteit en willen we daarbij zo min mogelijk afval creëren. Op die manier hebben we een tender opgesteld.”

Dit artikel komt uit onze special Installatie XL 2019. Deze editie van de jaarlijkse special van Installatie Journaal en Gawalo behandelt ‘grote’ en ‘grootse’ projecten, die in 2019 zijn gerealiseerd of in 2020 zullen worden gerealiseerd.

Circulaire verlichting

Omdat het plaatsen van circulaire verlichting best een uitdagende opgave is, werd gestart met een goed afgebakend project. In de parkeergarages van de gebouwen in Amsterdam en Rotterdam werd licht ingekocht in plaats van armaturen en lampen. Bij deze light-as-a-service-opzet blijft de leverancier eigenaar van de armaturen. “Naast circulariteit en light-as-a-service was het voor ons uiteraard ook belangrijk dat we energie zouden kunnen besparen, onder andere door van standaard TL-verlichting naar led over te gaan. Hiermee sla je een duurzaamheidsslag én creëer je tegelijkertijd meer budget.”

Eigenaar van de verlichting

Al tijdens de tender bleek deze nieuwe aanpak een interessant leertraject. “Uit de voorstellen van potentiële partners bleek dat niet iedereen circulariteit op eenzelfde manier definieert. Het recyclen van oude armaturen is voor ons niet voldoende. Waarom zou je armaturen die nog goed zijn, waarvan alleen het verlichtingscomponent stuk is, laten shredderen en recyclen? Recycling voegt weinig waarde toe. Aan het hergebruik van onze bestaande armaturen hechtten we daarom veel waarde.”

Traceerbare verlichting

Daarnaast moet de toeleverancier de traceerbaarheid kunnen aantonen. “Hoe wordt het geproduceerd met welke (hergebruikte) materialen? Wat gebeurt er aan het eind van de levensduur? We zochten een partij die slim meedenkt en zo min mogelijk afval genereert maar tegelijkertijd aan de eisen kan voldoen en de veiligheid in acht neemt.” (Tekst gaat verder onder blok.)

Lumeco

Die partij vond PwC in Lumeco. Verlichtingsadviseur Wouter Plomp van Lumeco licht toe: “Bestaande armaturen hebben we in de parkeergarages niet vervangen, maar omgebouwd. Alle interne elektronica (bedrading, lampvoeten, lichtbronnen etc.) werd verwijderd en gerecycled. Armaturen hebben we vervolgens voorzien van een renovatieset (Led TL PRO) waarbij de driver afzonderlijk van de ledbuis in iedere armatuur is geplaatst. Het grote voordeel van deze aanpak: De bestaande armaturen konden worden behouden. En dankzij de modulaire opbouw hoeft in de toekomst alleen het onderdeel dat stuk gaat, te worden vervangen. Zijn in een armatuur de ledjes stuk of geven ze na enige tijd niet voldoende licht, dan volstaat het uitwisselen van de ledstrip. De oude ledstrip kan eenvoudig terug naar de fabrikant worden gestuurd.”

[intermezzo:1]

Verantwoordelijk voor het licht

In de overeenkomst die werd gesloten, blijft Lumeco eigenaar van de verlichting. Het bedrijf zorgt daarbij niet alleen voor de levering en installatie van de verlichting maar blijft de komende tien jaar verantwoordelijk voor het licht. “Dit betekent dat ook aan het einde van deze periode er nog steeds voldoende licht moet worden geleverd. Slimme verlichting en een goed lichtmanagementsysteem is daarom erg belangrijk. In de garage zijn alle armaturen door externe drivers uitgerust met een uniek adres. De data die de armaturen en de aanwezige sensoren in de garages verzamelen, komen vervolgens terecht in twee controllers (per controller zijn er 256 adressen, red.) die op hun beurt communiceren met de server.”

Lichtmanagement

Uiteindelijk komt de verzamelde data terecht in het Osram Encelium Wireless systeem. Dit is een op software gebaseerd, geïntegreerd lichtmanagementsysteem dat dynamisch reageert op de veranderende kenmerken van een gebouw door de juiste hoeveelheid licht te verschaffen wanneer en waar dat nodig is. Plomp legt uit wat dit concreet betekent voor de parkeergarages. “De garages hebben we ingedeeld in vooraf gedefinieerde zones. Rijdt een auto een garage binnen, dan merkt een sensor dit op en zal de verlichting automatisch binnen de zone waarin de auto zich bevindt, op volle capaciteit gaan branden. In de zones eromheen zal de verlichting op de helft van de capaciteit branden. Rijdt een auto verder, dan schuift de zone waar de verlichting voluit brandt mee op als een regengordijn. In de overige zones van de garage is de verlichting gedimd tot 25 procent.”

[intermezzo:2]

Vijf gradaties

Op die manier zijn uiteindelijk vijf gradaties bepaald: 0, 10, 25, 50 en 100 procent. Plomp: “Na 23.00 uur gaat de verlichting naar nul om energie te besparen. Wordt in het trappenhuis of de hal beweging gedetecteerd, dan zal alle verlichting automatisch naar tien procent gaan om te voorkomen dat iemand in een compleet donkere garage binnenstapt. Dit om het veiligheidsgevoel te verhogen. Op die manier proberen we de meest comfortabele en energiezuinige situatie te creëren.”

Geoptimaliseerde afstelling

Alles vanaf het eerste moment perfect inregelen is niet mogelijk. “Bij de oplevering hebben we alles uitvoerig getest. Drie maanden later hebben we samen de bevindingen geïnventariseerd en is het systeem verfijnd afgesteld. Opnieuw drie maanden later herhaal je deze werkwijze. Op die manier heb je na een half jaar een geoptimaliseerde afstelling.”

3D-kleurgradiëntvisualisatie

Naast een ideale afstemming, levert de analyse van het gebruik veel voordelen op. “Met het systeem kunnen we data-analyses uitvoeren waaruit blijkt hoe zwaar producten worden belast en wanneer deze moeten worden vervangen, nog vóór ze stuk gaan. Ook defecten zijn realtime zichtbaar. De 3D-kleurgradiëntvisualisatie in het systeem laat daarnaast zien hoe efficiënt de installatie is. Het systeem zet daarbij een aantal strategieën in voor maximale besparing en energiemanagement. Denk daarbij aan het gebruik van aanwezigheidssensoren en slimme tijdschema’s waarbij op bijvoorbeeld feestdagen de verlichting anders is ingesteld. Voor kantooromgevingen waar daglicht aanwezig is kan het systeem worden afgesteld op zonsopgang en zonsondergang en daglichtregeling en is per ruimte persoonlijke controle mogelijk. Dit is in de parkeergarages niet van toepassing.”

Variabele belastingverlaging

Variabele belastingverlaging (load shredding) is met het systeem eveneens mogelijk. “Deze optie biedt de mogelijkheid om in te stellen dat men niet boven een bepaald verbruik uitkomt. Dreigt het verbruik boven deze grens uit te komen, dan worden bepaalde (vooraf bepaalde) zones automatisch geleidelijk gedimd. Dit is voor kantooromgevingen een erg interessante tool.”

‘Veel geleerd’

De verlichting in de parkeergarages is inmiddels opgeleverd en volledig circulair. Klinkert: “We hebben ontzettend veel geleerd van dit project, maar dit is nog maar het begin. We willen nu de stap maken naar de kantooromgeving en zullen daarmee beginnen met ons kantoor in Eindhoven.”

Cloud

Alle data wordt verzameld en opgeslagen in een cloud. Het systeem moet vanop meerdere locaties toegankelijk zijn. PwC is erg strikt op het gebied van veiligheid en het delen van gegevens. Er moest een aantal protocollen worden doorlopen om aan te tonen dat de verbindingen die werden gelegd voldoende veilig zijn, zodat geen onbevoegden bij de gegevens kunnen komen.